Rus hamamının tarihi çok eski zamanlara dayanmaktadır. Daha 6 bin sene önce Mısırlılar vücut temizliğine çok büyük bir önem vererek yaygın olarak hamam kullanmışlardır.
Eski Romalıların özel bir hamam kültü vardı. Karşılaştıkları zaman selam sözü olarak 'Nasıl terliyorsun' diye birbirine sorarlarmış. Hamamda sadece yıkanmakla kalmayıp sohbet eder, resim çizer, şiir okur, şarkı söyler, şölen yaparlardı.
Rusya'da buhar hamamı (eski Rusça adları: mılnya, movnya, vlaznya) Slavlar arasında daha V.-VI. yüzyıllarda tanınırdı. Gerek prens, gerek soylular, gerek halk, herkes hamama girerdi. Sadece fonksiyonel amacı dışında hamam çeşitli geleneklerde önemli bir rol oynardı.
1. Siyah hamam.
2. Beyaz hamam.
Siyah olarak yakma usulü en eski usuldür. Sobayı duman borusu olmadan yakarlar, duman buhar odasının açık penceresinden çıkar. Taş soba iyi ısınınca yakmayı durdururlar, hamamı havalandırırlar, duvarlara su dökerler, sonra pencereleri ve kapıları kapatıp buharın oluşması için taş sobaya su takviyesi yaparlar. Dumanın hamamın ahşap yapısına etkisi sonucu oluşan koku sayesinde böyle bir hamamın özel bir havası vardır. Yakın geçmişe kadar bu hamam türü köylerde en çok yaygındı. Bunlara zaten 'Köy hamamı' denirdi.
Siyah olarak yakılan hamamın sağlığa en çok olumlu etkisi varmış! Hamam siyah olarak yakılırken duman binanın bütün en ufak çatlaklarına nüfuz ederek bütün çürüme bakterileri, küfleri ve hastalıklara sebebiyet veren diğer mikroorganizmaları öldürdüğü için pek çok bilimadamı, siyah hamamın sterillik açısından ameliyat odasının sterilliği ile kıyaslanabilirliğini iddia etmekteler.
Bu nevi hamamda kamenka (taşlı soba), tuğla sobanın içinde bulunur. Kamenka'dan gelen dumanın tahliyesi boru aracılığıyla gerçekleşir, bu sayede buhar odasındaki atmosfer kirlenmez, buhar odasının havalandırılması ve duvarların yıkanması gerekmez. Böyle bir hamam daha hijyenik ve modern. Ülkemizin tamamında yaygındır. Hamam binası gerek ahşap gerek taş olabilmektedir. Bu hamamda buhar odası, yıkanma odası ve dinlenme odası olmak üzere üç tane mekan vardır.
Pek çok kişi, Rus hamamına girmenin çok kolay olduğunu zannetmektedir. Buhar odasındaki bankta oturdun, iyice terledin, kendine hamam süpürgesi vurdun ve sağlıkla kal! Halbuki bu süreç o kadar basit değildir.
İzlenmediği takdirde hamama giren kişiyi sağlığa kavuşturmak yerine kendisine zarar vermesine yol açan pek çok kural vardır.
Şimdi size doğrusunu anlatalım. Prosedürün kendisini 3 safhaya ayırabiliriz:
Hazırlık safhası: yıkanma odasına girme. Hamama girmeden önce duş alın. Su yeteri kadar ılık olsun (36-38°C) ki vücut ısınıp daha yüksek sıcaklıklara hazırlansın. Sabun ve süngerle şimdilik yıkanmayın. Çünkü sabun, koruma tabakası rolünü gören yağ tabakasını ciltten çıkarır. Duş alırken saç ıslatılmayacak. Aksi takdirde buhar odasında sıcak çarpması yaşayabilirsiniz. Kendinizi bu konuda korumak için yün, pamuk veya ketenden dikilen özel bir hamam şapkası giymeniz gereklidir.
Buhar odasına ilk girişin amacı, ısınmak ve termik yüklenmelere alışmaktır. Bu safhada süpürge kullanılmaz gerçi süpürgenin buhar etkisine maruz kalması için süpürgeyi yine buhar odasına alırlar. Ortaya yayılan taze yaprak kokusunun sinir sistemine sakinleştirici etkisi vardır. Burada yatıyor ve rahatlıyorsunuz. Kısa bir zaman içerisinde cilt kızarmaya, kalp daha hızlı atmaya, insan terlemeye başlar. Bunlar, vücudun adaptasyon sürecine girmesine dair birer belirtidir.
Buhar odasına ikinci giriş daha uzun sürelidir ve 10-15 dk kadar zaman alır. Bu zaman zarfında insan sadece terlemekle kalmayıp süpürge masajının faydasını da hissedebilir. Tabii ki, iki kişi olarak buhar odasına girmeniz daha etkili olur. Buhar prosedürünü yaptıracak olan kişi rafa oturur, bundan sonra ikinci kişi süpürge masaj kompleksine başlar. Prosedürü yapan kişi, prosedürü gören kişinin tarafına süpürgeyi sallar, süpürgeyi buhar odasının tavanı altında silker, süpürgeyi prosedürü gören kişinin beline, ayak tabanlarına, kürek kemiklerine bastırır, vücudunu süpürge ile yavaş yavaş sıvazlar vs. Süpürge masajı bitince raftan ani bir şekilde kalkılmaz. İki dakika bekleyip yavaş kalkıp buhar odasından çıkmak gerekir.
Söylediğimiz gibi, hamam ziyareti 5-7 tane buhar odası faslı içerir. Hem de her bir sonraki sefer buhar odasındaki sıcaklık ve buhar odasında bulunulan süre arttırılabilir. Buhar odasında en fazla 20-25 dakika bulunabilirsiniz.
- Hamama girmeden önce çok yemek yememelisiniz.
- Aç kalmamalısınız, bu yüzden hamama girmeden 1-1,5 saat öncesinden hafif bir şeyler atıştırmanız gerekir.
- Sağlığa faydalı olmasını istiyorsanız o gün alkollü içkileri unutun.
- Aşırı beyin ısınmasını önlemek için mutlaka yün veya pazen bir şapka giymeniz gerekir.
Şimdi dinlenme hakkında konuşma zamanı geldi. Buhar odasından her çıktığınızda dinlenmeniz gerekir ve dinlenme süresi buhar odasından bulunduğunuz süreden kısa olmayacaktır. Eskilerden beri buhar odasına girmeyi sevenler ve bu prosedüre alışkın olanlar bu zamanı kontrast prosedürler için kullanmayı tercih ederler. Buhar odasından çıkınca onlar su fıçısına atlar, vücutlarını karla ovuşturur ya da, en azından, kendi üzerlerine ahşap bir tastan buz gibi soğuk su dökerler.
Bir hamam ziyareti kesinlikle sadece vücut yıkama prosedürü değil, kendi kural ve gelenekleri olan bir merasimdir. Hamama girin ve sağlıkla kalın!
Belarus’ta gerçek bir Rus hamamına Nanosı isimli turistik komplekste girebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için Nanosı etnik ve kültürel kompleksi